Cách học Địa lý lớp 12 phần địa hình nhanh nhớ lâu dành cho học sinh lớp 12

Không giống các môn học thiên về tính suy luận như Toán hay Văn, Địa lý là môn học đòi hỏi học sinh phải nắm vững cả kiến thức lý thuyết lẫn kỹ năng khai thác Atlat và biểu đồ. Trong đó, phần địa hình lớp 12 là một nội dung trọng tâm, xuất hiện thường xuyên trong đề thi tốt nghiệp THPT và xét tuyển đại học ngành Khoa học xã hội, Sư phạm, Kinh tế vùng, Môi trường… Tuy nhiên, không ít học sinh cảm thấy phần này khô khan, khó học thuộc, dễ nhầm lẫn hoặc học trước quên sau.

Vậy làm sao để học địa hình lớp 12 hiệu quả hơn, nhanh nhớ hơn và không bị rơi kiến thức khi vào phòng thi? Bài viết dưới đây từ Gia Sư Tri Thức sẽ bật mí cho bạn phương pháp học Địa lý lớp 12 phần địa hình một cách khoa học, dễ hiểu, dễ nhớ, giúp bạn đạt điểm cao và nắm chắc kiến thức một cách bền vững.

Vì sao phần địa hình trong Địa lý 12 luôn khó học với nhiều học sinh?

Trước khi tìm hiểu cách học hiệu quả, hãy cùng điểm qua những lý do khiến phần địa hình trong chương trình Địa lý lớp 12 thường bị “ngán” nhất:

– Lý thuyết nhiều, dễ rối: Phần địa hình liên quan đến quá trình hình thành, đặc điểm cấu trúc địa chất, các dạng địa hình chủ yếu, động lực nội – ngoại sinh… Những thuật ngữ chuyên môn như sơn nguyên, cao nguyên, đồng bằng, kiến tạo uốn nếp, phong hóa, xâm thực… dễ gây nhầm lẫn.

– Hình ảnh trực quan ít: Khác với môn Sinh học hay Hóa học có nhiều hình vẽ cụ thể, phần địa hình thường yêu cầu học sinh tưởng tượng cấu trúc không gian dựa trên bản đồ hoặc qua mô tả, điều này khiến việc ghi nhớ trở nên khó khăn.

– Thường học thuộc lòng: Nhiều học sinh chọn cách học thuộc lòng nguyên văn trong SGK thay vì hiểu bản chất. Hệ quả là dễ “học vẹt”, nhớ được trong thời gian ngắn nhưng khó nhớ lâu, dễ quên khi không ôn luyện.

– Không biết khai thác Atlat hiệu quả: Atlat là công cụ hữu ích giúp học sinh học Địa cực kỳ trực quan. Tuy nhiên, phần lớn chưa biết cách khai thác bản đồ dạng địa hình, chưa biết phân tích màu sắc, ký hiệu địa lý,…

– Khó lồng ghép kiến thức khi làm bài trắc nghiệm: Trong các đề thi tốt nghiệp THPT, kiến thức địa hình thường lồng ghép với các yếu tố khác như khí hậu, sông ngòi, đất đai, dân cư,… Do không nắm chắc bản chất nên học sinh dễ mất điểm.

Như vậy, để học tốt phần địa hình Địa lý lớp 12, học sinh cần một phương pháp học tập đúng đắn, hệ thống hóa kiến thức khoa học, kết hợp kỹ năng tư duy bản đồ và rèn luyện bằng hình ảnh trực quan.

Hệ thống hóa kiến thức địa hình lớp 12 theo sơ đồ tư duy

Thay vì học từng mục trong sách giáo khoa một cách rời rạc, học sinh nên hệ thống lại toàn bộ kiến thức thành sơ đồ tư duy logic, rõ ràng. Sơ đồ nên chia làm 6 nhóm nội dung chính:

1. Cấu trúc địa hình Việt Nam:
– Nước ta chủ yếu là địa hình đồi núi.
– Có 3 phần: vùng đồi núi, vùng trung du, vùng đồng bằng.
– Phân chia thành các miền địa lí tự nhiên: miền Bắc và Đông Bắc Bắc Bộ, miền Tây Bắc và Bắc Trung Bộ, miền Nam Trung Bộ và Nam Bộ.

2. Đặc điểm địa hình:
– Địa hình nước ta có tính phân bậc mạnh mẽ.
– Địa hình thấp dần từ Tây Bắc xuống Đông Nam.
– Cấu trúc địa hình gồm các hướng chính: Tây Bắc – Đông Nam, vòng cung.
– Địa hình chịu tác động mạnh mẽ của vận động kiến tạo.

3. Các dạng địa hình chính:
– Địa hình đồi núi: chiếm khoảng ¾ diện tích (chủ yếu là núi thấp).
– Địa hình đồng bằng: chiếm ¼ diện tích, gồm Đồng bằng sông Hồng và Đồng bằng sông Cửu Long.
– Địa hình ven biển, bờ biển, hải đảo.
– Địa hình cacxtơ (đá vôi): đặc trưng ở Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ.

4. Quá trình hình thành địa hình:
– Tác động nội lực: vận động kiến tạo, uốn nếp, đứt gãy…
– Tác động ngoại lực: phong hóa, xâm thực, bồi tụ do nước, gió, sinh vật, con người…

5. Sự phân hóa địa hình theo vùng:
– Miền Bắc: địa hình hiểm trở nhưng không quá cao.
– Miền Trung: nhỏ hẹp, chia cắt mạnh.
– Nam Bộ: địa hình thấp, đồng bằng rộng lớn.

6. Vai trò của địa hình tới phát triển kinh tế:
– Ảnh hưởng tới nông nghiệp (thổ nhưỡng, tưới tiêu…).
– Ảnh hưởng tới giao thông (đồi núi gây chia cắt).
– Gắn với phân bố khoáng sản.
– Định hình sinh hoạt văn hóa cộng đồng theo địa hình (người Mường sống trên sườn núi, người Kinh tập trung ở đồng bằng…).

Với sơ đồ tư duy hình cây, kết hợp biểu tượng hình học và màu sắc khác nhau, học sinh sẽ dễ hình dung và ghi nhớ hơn nhiều so với việc ghi chú rời rạc.

Học địa hình Địa lý 12 bằng hình ảnh và video mô phỏng

Hình ảnh có sức mạnh gợi nhớ vượt trội so với chữ viết. Đối với phần địa hình, đây là một lợi thế lớn cần được tận dụng.

Một số cách học hiệu quả bằng hình ảnh:

– Tự vẽ bản đồ đơn giản: Sau khi đọc một khu vực địa hình, hãy thử tự vẽ lại bằng tay với các ký hiệu cơ bản như đồi, núi, cao nguyên, đồng bằng, biển… Thông qua quá trình vẽ – nhớ – mô tả, học sinh sẽ “in” sâu kiến thức hơn rất nhiều.

– Sử dụng Atlat để phóng to vùng địa lý cụ thể: Lấy ví dụ bản đồ địa hình VN, phân tích 3 miền cụ thể với đặc điểm riêng biệt: núi cao ở Tây Bắc – các dãy uốn dạng vòng cung ở Đông Bắc – các cao nguyên ở Tây Nguyên…

– Xem video 3D, mô phỏng địa hình thực tế: Các clip mô phỏng từ Google Earth, VTMaps, kênh YouTube chuyên về địa lý, tài liệu mô phỏng địa hình trên Fanpage của Gia Sư Tri Thức sẽ giúp bạn quan sát như đang đi thực địa. Việc quan sát không gian ảnh sẽ ghi dấu ấn mạnh mẽ vào bộ nhớ.

– Tự tra cứu hình ảnh thực tế: Khi học đến các cao nguyên như Mộc Châu, Lâm Viên, Đắk Lắk… hãy tìm ảnh hoặc video quay thực tế. Cảm nhận thiên nhiên cảnh quan sẽ giúp bạn không còn nhàm chán với những từ ngữ “địa hình lòng chảo, bề mặt xâm thực, địa hình basalt…”

– Học nhóm: Khi học chung, học sinh có thể chia sẻ nhau hình ảnh, bản đồ khu vực mỗi người phụ trách ghi nhớ. Trò chơi “truy tìm bản đồ”, “đố tên vùng địa hình qua ảnh” đều giúp luyện trí nhớ lâu.

Rèn luyện kỹ năng khai thác Atlat để “ăn điểm trắc nghiệm”

Atlat là công cụ hỗ trợ đắc lực không chỉ giúp xem bản đồ mà còn là chìa khóa làm trắc nghiệm Địa lý hiệu quả, tiết kiệm thời gian. Trong phần địa hình, những mẹo khai thác Atlat giúp bạn ghi điểm dễ dàng hơn:

– Nhận diện màu sắc địa hình: Màu nâu thể hiện vùng núi cao, màu vàng cam là núi thấp, xanh nhạt thể hiện đồng bằng thấp ven biển, và xanh đậm là biển sâu. Nhận diện màu – biết địa hình – giúp bạn suy ra khí hậu, đất đai đi kèm.

– Nhớ vị trí các dãy núi chủ yếu: Ví dụ: Dãy Hoàng Liên Sơn (Tây Bắc), Dãy Trường Sơn Bắc & Nam chia nhau bởi đèo Hải Vân, Dãy Bạch Mã (TT-Huế), Dãy Đông Triều (Quảng Ninh)…

– Xác định cao nguyên: Tây Nguyên có 5 cao nguyên lớn là Kon Tum – Pleiku – Mdrak – Đắk Lắk – Lâm Viên – Di Linh. Nếu học theo chiều Bắc – Nam, dễ nhớ hơn.

– Kết hợp đồng thời các lớp bản đồ: Mở đồng thời bản đồ địa hình và đất đai để khám phá mối quan hệ giữa địa hình và loại đất (ví dụ: đất đỏ bazan đi liền với địa hình cao nguyên…).

– Sử dụng Atlat để trả lời nhanh trắc nghiệm: Khi đề hỏi “vùng nào có địa hình trung bình bị chia cắt mạnh”, chỉ cần lật bản đồ Địa hình kết hợp với Địa hình – Khoáng sản để chọn ngay đáp án đúng.

Ghi chú nhanh lại kiến thức, luyện tập thực hành hàng ngày

Việc luyện tập thực hành đóng vai trò quyết định trong quá trình ghi nhớ lâu dài.

– Tạo thói quen luyện từng ngày: Mỗi ngày dành 15 – 30 phút để ôn lại 1 chuyên đề nhỏ của địa hình (vd: hôm nay ôn dãy núi chính phía Bắc, hôm sau ôn các cao nguyên…).

– Tự đặt câu hỏi – tự trả lời: Ví dụ: “Cao nguyên nào có nhiều bazan nhất?” – “Tại sao Tây Bắc có địa hình cao nhất cả nước?” – “Địa hình ven biển Trung Bộ ảnh hưởng như thế nào tới xây dựng cảng biển?”

– Áp dụng kỹ thuật Feynman: Sau khi đọc xong 1 khái niệm, hãy thử giảng lại điều đó như khi dạy cho bạn học – càng nói đơn giản, dễ hiểu càng cho thấy bạn nắm vững.

– Làm flashcard để ghi nhớ: Mỗi tấm flashcard ghi 1 câu hỏi – 1 đáp án. Vừa luyện thuộc vừa tạo phản xạ ghi nhớ nhanh.

– Làm đề trắc nghiệm có giải thích: Không chỉ chọn đáp án đúng mà hãy phân tích vì sao đúng – luyện như vậy kiến thức sẽ không rơi rụng.

Kết hợp cả ba yếu tố: ghi nhớ lý thuyết, tư duy hình ảnh – bản đồ, luyện kỹ năng trắc nghiệm chính là chiếc chìa khóa giúp học sinh học phần địa hình lớp 12 một cách nhanh và hiệu quả nhất.

Lưu ý quan trọng khi ôn thi tốt nghiệp phần địa hình

– Luôn bám sát sách giáo khoa, Atlat và cấu trúc đề minh họa của Bộ.

– Chia nội dung thành từng phần nhỏ và có lịch học cụ thể từng tuần.

– Không nên “nhồi nhét” một lúc quá nhiều vùng địa hình dễ nhầm lẫn.

– Luôn học lý thuyết gắn liền với hình ảnh cụ thể.

– Làm đề tổng hợp có kết hợp các kiến thức địa hình – kinh tế – dân cư để rèn kỹ năng tích hợp thông tin.

– Tự luyện bài tự luận: viết đoạn văn mô tả đặc điểm địa hình vùng núi Tây Bắc, so sánh địa hình Bắc và Trung Bộ, trình bày vai trò địa hình với kinh tế vùng Tây Nguyên…

– Tập trung rèn khả năng đọc nhanh – quan sát bản đồ nhanh – chọn lọc thông tin chính xác.

Gia Sư Tri Thức giúp bạn chinh phục Địa lý lớp 12 thật dễ dàng

Nếu bạn vẫn cảm thấy phần địa hình quá khô khan, quá nặng lý thuyết và không biết bắt đầu học từ đâu thì đừng lo lắng. Đội ngũ giáo viên giàu kinh nghiệm tại Gia Sư Tri Thức sẽ giúp bạn:

– Học địa hình bằng sơ đồ tư duy và kỹ thuật ghi nhớ visual.
– Rèn kỹ năng Atlat từ cơ bản đến nâng cao, luyện đề thi thật.
– Giải nghĩa từng hiện tượng địa lý theo cách dễ hiểu nhất.
– Truyền cảm hứng yêu thích môn Địa lý – không còn lo “học gạo”.

Chúng tôi tổ chức lớp học 1 kèm 1 tại nhà hoặc học online tùy theo nhu cầu, giúp bạn cải thiện điểm số môn Địa lý, hiểu bài ngay tại buổi học, và tự tin bước vào kỳ thi THPT quốc gia.

Nếu bạn đang tìm một người đồng hành thực sự, hiểu rõ khó khăn của học sinh và có chiến lược học tập rõ ràng, Gia Sư Tri Thức luôn sẵn sàng đồng hành cùng bạn trên hành trình chinh phục Địa lý lớp 12. Hãy bắt đầu học thông minh ngay hôm nay để gặt hái kết quả xứng đáng!