Học cách làm bài nghị luận văn học lớp 9 đạt điểm cao năm 2024

Học Cách Làm Bài Nghị Luận Văn Học Lớp 9 Đạt Điểm Cao Năm 2024

Trong chương trình Ngữ văn lớp 9, bài nghị luận văn học là dạng bài chiếm số điểm cao trong các đề kiểm tra và đặc biệt là trong kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10. Tuy nhiên, không phải học sinh nào cũng nắm rõ cách làm bài nghị luận văn học sao cho đúng, đủ và đạt yêu cầu của đề bài. Việc luyện tập thường xuyên cùng với kỹ năng tư duy phân tích văn bản sẽ giúp học sinh tiến xa hơn trong việc giành điểm tối đa ở phần này. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn học sinh lớp 9 nắm được phương pháp làm bài nghị luận văn học chuẩn mực, từ đó đạt điểm cao trong các bài thi năm 2024.

Nghị luận văn học lớp 9 là gì?

Nghị luận văn học là kiểu bài viết nhằm trình bày quan điểm, cảm nhận, nhận xét của người viết đối với một vấn đề, một đoạn trích, nhân vật hoặc tác phẩm cụ thể trong chương trình văn học lớp 9. Kiểu bài này thường yêu cầu học sinh vận dụng các kỹ năng phân tích, lập luận và trích dẫn văn bản để làm rõ ý kiến của mình.

Các đề bài nghị luận văn học trong chương trình lớp 9 thường xoay quanh các nội dung như:

– Phân tích nhân vật trong tác phẩm.
– Cảm nhận về một đoạn trích thơ hoặc văn xuôi.
– Làm sáng tỏ một chủ đề, tư tưởng của tác phẩm văn học.
– So sánh hai nhân vật, hai tác phẩm hoặc hai đoạn trích.

Tuy nhiên, dù đề bài như thế nào thì về cơ bản, học sinh cần nắm vững cấu trúc của một bài viết nghị luận hoàn chỉnh, cũng như kỹ năng đọc hiểu, phân tích và trình bày rõ ràng.

Cấu trúc bài nghị luận văn học đạt điểm cao

Để bài nghị luận văn học có thể thuyết phục được giáo viên chấm điểm, bạn cần tuân theo cấu trúc ba phần cơ bản: Mở bài – Thân bài – Kết bài.

1. Mở bài:
– Dẫn dắt vào vấn đề bằng cách nêu cảm nghĩ về văn học, sức mạnh của văn chương…
– Giới thiệu tác giả, tác phẩm (nếu có).
– Nêu rõ vấn đề cần nghị luận được rút ra từ đề bài.

Ví dụ:
“Văn học không chỉ phản ánh hiện thực cuộc sống mà còn nuôi dưỡng tâm hồn con người. Trong kho tàng văn học Việt Nam, Truyện Kiều của Nguyễn Du là một tuyệt tác giàu giá trị nghệ thuật và nhân đạo. Trong đoạn trích ‘Kiều ở lầu Ngưng Bích’, tác giả đã khắc họa nỗi đau chia ly và số phận trớ trêu của nàng Kiều. Từ đó, Nguyễn Du thể hiện tâm hồn nhân đạo cao cả của mình.”

2. Thân bài:
Gồm các luận điểm chính được triển khai rõ ràng, logic và có minh chứng cụ thể từ văn bản.

Các bước triển khai thân bài hiệu quả:
– Giải thích vấn đề nghị luận: Nêu rõ nội dung, ý nghĩa của đối tượng đang được nghị luận.
– Phân tích chi tiết: Dựa vào các yếu tố như hoàn cảnh nhân vật, tâm lý, tính cách, những chi tiết nghệ thuật đặc sắc…
– Trích dẫn dẫn chứng: Dẫn đúng, đủ, chính xác các câu văn hoặc đoạn thơ.
– Bình luận, nhận xét: Đưa ra nhận xét cá nhân, liên hệ với cuộc sống hoặc các tác phẩm khác cùng chủ đề (nếu cần).
– Tổng kết từng luận điểm.

3. Kết bài:
– Khẳng định lại giá trị, tinh thần của đoạn trích hoặc tác phẩm.
– Nêu cảm nhận cá nhân, bài học nhận được.

Ví dụ:
“Thông qua đoạn trích ‘Kiều ở lầu Ngưng Bích’, Nguyễn Du đã khắc họa thành công bi kịch đời người và tâm trạng đau khổ của nàng Kiều sau những biến cố cuộc đời. Tác phẩm không chỉ khiến người đọc cảm thương cho số phận nàng, mà còn giúp ta thấu hiểu tấm lòng đầy nhân ái của đại thi hào Nguyễn Du.”

Các bước làm bài nghị luận văn học hiệu quả

Bước 1: Đọc – hiểu đề bài
Trước khi viết, học sinh cần đọc thật kỹ đề bài để xác định rõ:
– Yêu cầu của đề là gì? (Phân tích, cảm nhận, so sánh,…)
– Đối tượng nghị luận là ai/cái gì? (Nhân vật, đoạn trích, tác phẩm,…)
– Phạm vi tư liệu có thể sử dụng.

Ví dụ: “Cảm nhận của em về hình ảnh người lính trong bài thơ Đồng chí của Chính Hữu”.

=> Đây là dạng đề cảm nhận về hình tượng nhân vật (người lính) trong một tác phẩm cụ thể.

Bước 2: Xác định ý, lập dàn bài
Dựa vào kiến thức và cảm nhận cá nhân, học sinh cần lập dàn ý gồm các luận điểm rõ ràng, đi theo trình tự logic để xây dựng phần thân bài. Mỗi luận điểm cần có luận cứ, dẫn chứng cụ thể.

Bước 3: Viết bài
Thực hiện viết bài theo dàn ý và cấu trúc đã xác định, bảo đảm tính liên kết giữa các đoạn văn, sử dụng ngôn ngữ trong sáng, chính xác, có cảm xúc và lập luận mạch lạc.

Bước 4: Đọc lại và chỉnh sửa
Sau khi viết xong, học sinh nên đọc lại để loại bỏ lỗi chính tả, ngữ pháp, chỉnh sửa diễn đạt cho rõ ràng hơn.

Những bí quyết giúp làm bài nghị luận văn học đạt điểm cao

1. Đọc kỹ tác phẩm, hiểu sâu văn bản
Không thể viết nghị luận văn học tốt nếu không hiểu rõ nội dung, chủ đề, nhân vật và nghệ thuật của văn bản. Học sinh nên dành thời gian đọc đi đọc lại tác phẩm, đồng thời ghi chú các chi tiết quan trọng, từ ngữ đặc sắc, chủ đề xuyên suốt.

2. Ghi nhớ các luận điểm chính và dẫn chứng tiêu biểu
Việc học thuộc lòng khuôn mẫu sẽ không có hiệu quả bằng việc hiểu và ghi nhớ những nội dung chính. Ví dụ, học sinh nên nhớ:
– Nhân vật Tràng trong Vợ nhặt tượng trưng cho khát vọng sống, dù đời sống khốn khó.
– Tình đồng chí trong bài thơ Đồng chí là tinh thần đoàn kết, sẻ chia giữa những người lính cùng cảnh ngộ.

3. Hạn chế công thức “rập khuôn”
Mỗi đề bài có yêu cầu và cách khai thác riêng. Do đó, tránh việc học thuộc một mẫu văn và áp dụng “mọi nơi mọi chỗ”. Hãy luyện tư duy mở rộng, linh hoạt điều chỉnh lập luận theo yêu cầu đề.

4. Viết mạch lạc, rõ ràng và có cảm xúc
Một bài viết hay không chỉ có nội dung đúng mà còn cần có ngôn ngữ phù hợp, có chiều sâu và lay động cảm xúc. Tránh lối viết khô khan, khuôn mẫu. Hãy thể hiện góc nhìn, cảm xúc cá nhân về nhân vật hay đoạn trích.

5. Rèn kỹ năng trích dẫn đúng cách
Có thể trích nguyên văn hoặc paraphrase (diễn tả lại ý), nhưng cần trung thành với nội dung gốc. Không cắt ghép tức thời, không gộp các đoạn không liên quan, cần nhớ nguồn trích từ tác phẩm nào.

6. Không bỏ qua phần kết bài
Nhiều học sinh thường thiếu thời gian và bỏ qua kết bài hoặc viết rất sơ sài. Trong khi đó, kết bài là phần để thể hiện tư duy tổng hợp và cảm xúc cá nhân – yếu tố nâng cao điểm số.

Ví dụ minh họa cách làm bài nghị luận

Đề bài: Cảm nhận của em về hình ảnh người lính trong bài thơ “Đồng chí” của Chính Hữu.

Mở bài:
Trong văn học kháng chiến, hình ảnh người lính trở thành biểu tượng quen thuộc, ghi dấu trong lòng người đọc qua nhiều tác phẩm. Bài thơ “Đồng chí” của Chính Hữu không chỉ là khúc tráng ca hùng tráng về tình đồng đội, mà còn là bản chân dung sống động về người lính Cách mạng – mộc mạc, kiên cường và đầy nhân văn.

Thân bài:

– Luận điểm 1: Hoàn cảnh xuất thân
Người lính trong “Đồng chí” là những người nông dân nghèo, rời lũy tre làng ra mặt trận. Những câu thơ mộc mạc như:

“Quê hương anh nước mặn đồng chua
Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá”

đã phản ánh sự lam lũ, thiếu thốn, đời sống vất vả của họ trước khi nhập ngũ, qua đó làm bật lên chất “nông dân mặc áo lính”.

– Luận điểm 2: Tình đồng chí, đồng đội
Tình cảm giữa những người lính trở thành xương sống của bài thơ. Đó là tình cảm phát sinh từ hoàn cảnh cùng chung nghèo khổ, cùng lý tưởng, cùng chiến đấu.

“Súng bên súng, đầu sát bên đầu
Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỷ”

Chỉ một hình ảnh đơn giản như chung chăn trong đêm đã gợi ý nghĩa lớn lao: sự gắn bó, sẻ chia cả vật chất lẫn tinh thần trong chiến trường ác liệt.

– Luận điểm 3: Ý chí kiên cường, tinh thần lạc quan
Dù chiến trường khốc liệt, thiếu thốn, người lính vẫn hiện lên mạnh mẽ, dũng cảm, hiên ngang:

“Đầu súng trăng treo”

Hình ảnh thơ độc đáo này vừa tượng trưng sức mạnh chiến đấu vừa biểu thị vẻ đẹp tâm hồn người lính – sống giữa súng và trăng, giữa bạo lực và chất thơ.

Kết bài:
Qua bài thơ “Đồng chí”, Chính Hữu đã khắc họa sâu sắc hình ảnh người lính Cách mạng giản dị, mộc mạc mà phi thường. Bài thơ không chỉ là lời ngợi ca tình đồng đội, mà còn là biểu tượng cho sức mạnh dân tộc, được sinh ra từ nhân dân.

Những lỗi thường gặp cần tránh khi làm bài nghị luận văn học

– Học thuộc lòng văn mẫu: Điều này khiến bài viết thiếu tự nhiên, không có nét riêng và dễ gây nhàm chán cho người đọc.
– Lạc đề: Không xác định đúng yêu cầu đề bài dẫn đến việc phân tích sai trọng tâm.
– Phân tích quá chung chung: Không có dẫn chứng cụ thể, thiếu chiều sâu, chỉ nêu cảm nhận cảm tính.
– Ghi sai trích dẫn hoặc nhầm tên tác giả, tác phẩm.
– Bỏ qua kết bài hoặc kết bài sơ sài.
– Viết lan man, dài dòng, thiếu trọng tâm.

Luyện tập thế nào để viết nghị luận văn học tốt hơn?

– Xây dựng thói quen đọc sách, đọc thơ, tăng vốn từ và cách biểu đạt phong phú.
– Ghi chép các luận điểm chính của từng tác phẩm đã học.
– Thường xuyên tập viết đoạn văn hoặc bài hoàn chỉnh; nhờ thầy cô sửa lỗi.
– Tham khảo cách làm bài của các bạn học sinh giỏi, nhưng không sao chép.
– Học cách phân tích đề bài thật kỹ để biết nên đi vào hướng nào.

Học nghị luận văn học lớp 9 cần sự kết hợp giữa việc rèn luyện tư duy ngôn ngữ, trình bày luận điểm mạch lạc và cảm xúc chân thật. Điều quan trọng hơn cả là bạn hãy học bằng cả trái tim và trí tuệ của mình.

Nếu bạn muốn đạt điểm cao trong môn ngữ văn lớp 9, đặc biệt là dạng bài nghị luận văn học thì việc ôn tập đúng hướng sẽ mang lại hiệu quả nhanh chóng. Gia Sư Tri Thức tự hào đồng hành cùng hàng ngàn học sinh tại TP.HCM, Hà Nội và toàn quốc qua hình thức học trực tiếp tại nhà hoặc học online 1 kèm 1. Hãy bắt đầu ngay hôm nay để nắm chắc kiến thức và bứt phá điểm số trong kỳ thi tới!